A Ribeira Sacra é un territorio senlleiro. As paisaxes que formaron ao longo do tempo os cursos dos ríos Miño e Sil son xoias xeolóxicas.
Pero non son menos as paisaxes que durante tantos séculos foron modificando tantas mans. Rochas graníticas, laxes e cuarcitas, xistos e gneises, con pendentes que en algúns lugares superan o 60%, foron modificadas polo labor dos homes e mulleres que habitaron estas terras. Todos os bancais, os pataos como nós lle chamamos, foron deseñados, como se de unha obra de arte se tratase, por todos os que souberon ver toda a riqueza que podían dar estas terras. Reestruturaron así as ladeiras para poder contar con terras de labor dedicadas ao viñedo. O resultado é unha obra de arte extraordinaria onde os habitantes practicaron e practican a viticultura heroica.
A mestura dos climas mediterráneo, atlántico e incluso continental dá lugar a unha diversidade vexetal verdadeiramente asombrosa pola súa beleza e complexidade. Hai guías que abarcan máis de seiscentas especies de plantas vasculares.
A todo isto hai que engadir a pegada monástica que dá lugar ao seu nome: Mosteiro de Santa Cristina, Mosteiro de Santo Estevo, Mosteiro de San Pedro de Rochas, Mosteiro de Santa María de Montederramo, Mosteiro de San Paio de Abeleda, etc.
E xa para rematar, a paisaxe alterada: camiños, estradas, pontes e encoros. Pero sobre todo o aproveitamento hidrolóxico entre os anos 40 e 60 do pasado século que produciu modificacións irreversibles na actividade económica, na vexetación, nas comunicacións e na paisaxe.
As estacións na Ribeira Sacra
RIBEIRA SACRA
Os ibios
foron os primeiros poboadores,
vivían na Ibia,
mirando
cara o Regato das Augas Brancas,
xente moi valente,
con barcas de caracocho de castiñeiro,
e despois viñeron os israelitas,
e despois os romanos,
e houbo mourindade
no Mosteiro,
houbo mouros,
e na Pena da Louriñeira,
e no Convento de San Adrián,
os mouros achantábanse nas covas.
A Ribeira Sacra ven dos romanos,
que levaban o viño en cubas
para Roma
cando foi de César.
Sagrada, porque eran eles
os que mandaban,
por causa dos viños,
eran para os banquetes,
César viña buscar
os viños eiquí.
Mandaban buscar
o xamón de Caldelas
e o viño de Amandi,
aínda anda sonando,
vente comigo a Roma
e serás romana,
e aprenderás a lingua napolitana,
é o falar dos romanos,
a lingua de Nápoles.
(Arauxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
O clima na Ribeira Sacra permite contemplar a maxia das estacións que dan vida e diversidade a esta zona do planeta Terra.
A RIBEIRA SACRA EN
Inverno
INVERNO
A laberca anda rapeña,
ó son da terra.
(Araúxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
NADAL
Atravesa un gaio
a corga xiabreira,
toda branca da xiada,
na galla do castiñeiro
o pico amarelo dun merlo
aluma como unha vela,
e na punta do bidueiro
campa unha pega,
aínda máis branca
e máis negra.
(Araúxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
A PODA
Andaban na poda das viñas
e o rapaz choraba coa fame,
mal abrigadiño,
que non había roupa
con que abrigarse,
limpando as varas
e chorando coa fame,
entón o pai cacheou os petos
e deulle unhas códeas de pan,
como non tiña dentes
gardábaas alí,
cheiraban a tabaco
mais para o fillo
eran rosquillas,
aquelas códeas
que sabían a tabaco
eran poucas,
se foran máis.
(Araúxo, E. (2011) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
A dureza do inverno: as xeadas, o frío, as néboas, e o Sol, que camiña baixo, vémolo pero case non podemos sentilo porque á esta ladeira norte non quere vir. Mais o inverno permítenos divisar a paisaxe. As árbores íspense permitindo por uns meses camiñar polas sendas e avistar ao lonxe estas fermosas terras que agora se tinguen de gris.
O inverno é tempo de repouso. A natureza parece inmóbil pero non para a actividade. Sentindo no noso corpo o frío penetrante parece sinxelo adiviñar o seu labor: exterminar pragas; parar o crecemento de talos e follas; conseguir que a verdura estea máis tenra; facer medrar a raíz que se encargará de captar máis nutrientes; atrasar a floración para que o froito non perigue… o frío é vida. Estando aquí tomamos conciencia.
Entramos na casa e a calor reconfórtanos!
Días curtos, noites noutrora de fiadeiros. Tempo hoxe para ler.
A RIBEIRA SACRA EN
Primavera
Conto popular escoitado á nosa nai:
Dúas mulleres coa ola da auga na cabeza puxéronse a parolar. Tanto parolaron que se botou a noite. E entón unha delas dixo: “ Oh, Dios mío… Días de maio días de amargura, aínda ben non amañece, xa é noite escura!
A primavera é unha estación fermosa. Os días pouco a pouco van alongándose e o Sol quenta e anima as parolas. As plantas xermolan, as follas aparecen e esconden a cortiza gris das pólas dos castiñeiros. Amodiño, o verde inunda a paisaxe mesturada de multitude de cores que nos ofrecen as numerosas plantas que florecen: cerdeiras, pavieiras, pereiras…bidueiros, toxos , xestas, uces, escambróns. A candea, a flor dos castiñeiros, cobre de amarelo boa parte do chan. O campo arrecende!
Os insectos anúncianos que a vida segue, que é posible. Os paxaros van de galla en galla protexéndose coas follas da calor. Os seus cantos permítennos sosegar os pensamentos.
Pouco a pouco a calor é maior, os días son cada vez máis longos. A temperatura e as horas de sol anúncianos que está a chegar o verán.
A RIBEIRA SACRA EN
Verán
O PITORREI
Entre as gallas do castiñeiro
relumbrinca un pitorrei,
branco negro e vermello.
(Araúxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
DURMINDO
O vello durmindo
debaixo do castiñeiro,
coa cara vermella,
as mans xuntas,
as uñas negras
e o sol compañeiro.
(Araúxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
NO VERÁN
No verán se cadra
énchense as aldeas de nenos,
son os fillos dos emigrantes,
viven en Barcelona,
ou en Suíza,
ou en Francia,
ou en Alemania,
no verán hai días
nos que as aldeas
son un formigueiro de rapaces,
mais non entenden o galego,
non llo aprenden os pais,
xa non nos entenden,
non entenden o idioma dos mortos
que se achegan a eles
para saudalos
cantando nas pedras
coa punta da caiada.
(Araúxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
O verán era a estación das festas. En cada parroquia unha orquestra. Hoxe aínda algunhas parroquias seguen a festexar o día do Santo.
O verán é a exuberancia. A calor e o frescor da fraga. A calor e a auga fría moi fría do Mao.
As primeiras horas do verán son un auténtico pracer. O frescor da noite alóngase e apetece erguer cedo e aproveitar o día. Correr ou facer unha ruta pode ser unha opción marabillosa escoitando o piar dos paxaros.
Almorzar ou ler debaixo da figueira, sen présas, devagar.
Os días son longos e permiten facer moitas cousas: moitas rutas que percorrer, moitas vilas que visitar, moitas aldeas que coñecer.
As aldeas están cheas de vida
A RIBEIRA SACRA EN
Outono
O GABIÁN
O gabián,
tecer,
quedar parado no aire,
vai chover
(Araúxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
SETEMBRO
A flor da malva,
a cor xa pon loito,
as quitamerendas nacen brancas,
mais agora
xa acabou o tempo das merendas,
xa é cear,
e as flores marcan,
que se visten xa de alivio,
en cambio no marzo,
o tempo de merendar
pola tarde,
son brancas as flores,
e agora xa nos causan tristura,
anunciando que se acabou
o tempo das merendas,
xa se puxo morada,
a carpaza xa anuncia tamén
a tristura,
van medrando as noites,
e xa empezan os días malos,
as flores xa nos anuncian as cousas,
no marzo anuncian o tempo ledo:
xa podedes merendar e cear,
porque son as tardes grandes.
(Araúxo, E. (2019) Libro da Ribeira Sacra. (Cinsa do vento). Biblioteca de Mesopotamia)
A poesía Setembro de Emilio Araúxo expresa marabillosamente ben o que significa para os habitantes das aldeas a chegada do outono. Prepararse para as noites longas, o frío, as xeadas… a soidade.
Mais para nós o outono é a estación máis bonita da Ribeira Sacra. Se hai unha estación na que hai que vir a coñecer estas paisaxes é nesta, na que comeza a baixar a calor.
Setembro, outubro e novembro son tres meses espectaculares, unha auténtica preciosidade. A paisaxe tínguese de cores, todas as cores que poidas imaxinar no outono; nas viñas, nos soutos, nas corgas: ocres, amarelos, vermellos, verdes, marróns… con centos de matices cada un deles.
O outono son as castañas, os magostos, a festa do San Martiño en Sacardebois, a da Pisa en Purdeus. A terra chea de cogomelos que invitan a xuntarse para buscar e comer.
O outono é vida. O corpo xa pide frío, recollemento… a calor do fogar.
Ven comprobar que che gusta tanto a Ribeira Sacra como a nós. Estamos seguros que non só non vas esquecer estas terras se non que has volver moitas veces, polo menos unha en cada estación.
Nós estamos a facer todo o posible para que así sexa. Estamos desexando coñecerte! Estamos desexando verte no Souto da Aldea!
LUZ, COMODIDADE E BELEZA
A Casa
Pequena casa tradicional galega restaurada íntegramente na Ribeira Sacra.
DESCUBRE A NOSA CONTORNA
Roteiros, vilas, riqueza etnográfica...
¿Aínda non sabes qué visitar na Ribeira Sacra? Contámoste todos os segredos.
